Mgła mózgowa, NeuroSARS i NeuroCOVID, czyli powikłania neurologiczne po COVID-19 

NeuroSARS i NeuroCOVID to dwa nowe terminy, które pojawiły się w 2021 roku w literaturze medycznej w związku z pandemią. Wskazują na powikłania, jakie występują po zakażeniu SARS-CoV-2 w układzie nerwowym. Wiele z nich dotyczy procesów poznawczych (funkcje określane jako neurokognitywne), takich jak:

• pamięć, 
• koncentracja, 
• procesy językowe, 
• procesy postrzegania, 
• funkcje wykonawcze. 

Mogą to być trudności z liczeniem, pisaniem, czytaniem, odnajdywaniem drogi w dotychczas znanym miejscu, z rozpoznawaniem znajomych. Osoba, która wcześniej nie miała problemu z wyjęciem gotówki z bankomatu, teraz nie wie, jak się go obsługuje. Niektórzy zapominają imiona swoich dzieci, innym umyka, co przed chwilą chcieli powiedzieć. Jednak symptomów powikłań neurologicznych czy neuropsychiatrycznych może być dużo więcej. Należą do nich np. zmiany nastroju, przygnębienie, lęki, koszmary senne, zaburzenia smaku, zapachu³.

Wśród licznych badań dotyczących zaburzeń neurokognitywnych po COVID-19 znajdują się te, które przeprowadzili naukowcy z Università Vita-Salute San Raffaele w Mediolanie i których wyniki zostały przedstawione podczas 7. Kongresu Europejskiej Akademii Neurologicznej (również w Mediolanie). Uczeni badali grupę pacjentów, hospitalizowanych z powodu COVID-19, po dwóch miesiącach od opuszczenia przez nich szpitala, pod kątem ewentualnych zaburzeń poznawczych i behawioralnych. Z badań wynika, że spośród ponad 50 proc. zaburzeń funkcji poznawczych, zdiagnozowanych u ozdrowieńców w dwa miesiące po ich wyjściu ze szpitala:

• u ok. 16 proc. wystąpiły problemy z tzw. funkcjami wykonawczymi, takimi jak przetwarzanie informacji, 
• u ok. 6 proc. wystąpiły problemy z orientacją w przestrzeni, z oceną głębokości czy postrzeganiem kontrastów, 
• u ok. 6 proc. wystąpiły zaburzenia pamięci, 
• u pozostałych, czyli u ok. 25 proc., wystąpiła kombinacja tych problemów⁴.

Zdaniem naukowców przeprowadzających badanie szczególnie niepokojące są zaburzenia funkcji wykonawczych, gdyż one najbardziej mogą utrudniać koncentrację, planowanie, kreatywne myślenie, zapamiętywanie. Niepokoi ponadto fakt, że tego typu objawy występowały aż u 75 proc. młodych osób w wieku produkcyjnym⁴.

Niezależnie od badania powikłań w sferze poznawczej, włoscy naukowcy zaobserwowali, że ok. 16 proc. osób po przejściu COVID-19, w dwa miesiące po opuszczeniu szpitala, przejawiało objawy depresji, a ok. 20 proc. – objawy stresu pourazowego⁴.

Mgła mózgowa nie jest co prawda określeniem fachowym, ale w literaturze medycznej, zwłaszcza w związku z COVID-19, przyjęto je na oznaczenie deficytów poznawczych. Niekiedy można też się spotkać z określeniem „mgła umysłowa”. Nie jest to odosobniona jednostka chorobowa, gdyż deficyty poznawcze mogą pojawiać się także w innych schorzeniach – psychicznych, autoimmunologicznych, neurologicznych, zaburzeniach hormonalnych (np. w chorobie Hashimoto), w boreliozie, przy zażywaniu niektórych leków, niedoborach witaminowych. Mgle mózgowej często towarzyszy zespół przewlekłego zmęczenia (ang. chronic fatigue syndrome, CFS), na który uskarża się wiele osób po przebytym zakażeniu wirusem SARS-CoV-2⁵.

Dokładne przyczyny brain fog, jako objawu neurologicznego powikłań koronawirusa, nie są znane. Jedna z hipotez jest taka, że może to być efekt burzy cytokinowej, w następstwie której dochodzi do uszkodzenia komórek nerwowych⁶.
Mgła mózgowa może objawiać się:

• zaburzeniami koncentracji, 
• trudnościami z zapamiętywaniem, 
• problemami z pamięcią krótkotrwałą, 
• dezorientacją, 
• nadmierną sennością, 
• brakiem motywacji do działania, 
• zmęczeniem, niezależnie od wypoczynku. 

Zaostrzenie symptomów mgły mózgowej może nastąpić w przypadku zaburzeń snu, stresu, nadmiernej stymulacji mózgu bodźcami z zewnątrz, braku aktywności fizycznej, odwodnienia^6,7.